Các tầng bậc Bồ Tát từ thấp đến cao

[Đạo và Đời]

CÁC TẦNG BẬC BỒ TÁT​

Bồ Tát là các bậc phát Bồ Đề Tâm tu tập 10 Ba La Mật hồi hướng Phật Quả nguyện làm lợi ích cho tất cả chúng sanh.

Tất cả chúng sanh nếu muốn tu thành Phật thì đều phải trải qua các bậc Bồ Tát là: Thập Tín, Thập Trụ, Thập Hạnh, Thập Hồi Hướng, Tứ Gia Hạnh Vị, Thập Địa, Đẳng Giác, Diệu Giác (Phật)

​

Đây là các tầng bậc Bồ Tát từ thấp đến cao:

I - Thập Tín Bồ Tát​

1- Tín Tâm

2- Niệm Tâm

3- Tinh Tấn Tâm

4- Huệ Tâm

5- Định Tâm

6- Bất Thối Tâm

7- Hộ Pháp Tâm

8- Hồi Hướng Tâm

9- Giới Tâm

10- Nguyện Tâm


​

II - Thập Trụ Bồ Tát​

1- Phát Tâm Trụ

2- Trị Địa Trụ

3- Tu Hành Trụ

4- Sanh Quý Trụ

5- Phương Tiện Cụ Túc Trụ

6- Chánh Tâm Trụ

7- Bất Thối Trụ

8- Đồng Chân Trụ

9- Pháp Vương Tử Trụ

10- Quán Đảnh Trụ

Trong kinh Đại Bát Niết Bàn thì bậc Bồ Tát Quán Đảnh Trụ mới chứng nhập chút ít phần về Phật Tánh.


​

III - Thập Hạnh Bồ tát​

1- Hoan Hỉ Hạnh

2- Nhiêu Ích Hạnh

3- Vô Sân Hận Hạnh

4- Vô Tận Hạnh

5- Ly Si Loạn Hạnh

6- Thiện Hiện Hạnh

7- Vô Trước Hạnh

8- Tôn Trọng Hạnh

9- Thiện Pháp Hạnh

10- Chân Thật Hạnh


​

IV - Thập Hồi Hướng Bồ Tát​

1- Cứu Hộ Nhất Thiết Chúng Sanh, Ly Chúng Sanh Tướng Hồi Hướng

2- Bất Hoại Hồi Hướng

3- Đẳng Nhất Thiết Phật Hồi Hướng

4- Chí Nhất Thiết Xứ Hồi Hướng

5- Vô Tận Công Đức Tạng Hồi Hướng

6- Nhập Nhất Thiết Bình Đẳng Thiện Căn Hồi Hướng

7- Đẳng Tùy Thuận Nhất Thiết Chúng Sanh Hồi Hướng

8- Chân Như Tướng Hồi Hướng

9- Vô Trước Vô Phược Giải Thoát Hồi Hướng

10- Nhập Pháp Giới Vô Lượng Hồi Hướng


​

V - Tứ Gia Hạnh Vị Bồ Tát​

1- Noãn Địa

2- Đảnh Địa

3- Nhẫn Địa

4- Thế đệ Nhất Địa


​

VI - Thập Địa Bồ Tát​

1- Hoan Hỷ Địa – viên mãn Bố Thí Ba La Mật

2- Ly Cấu Địa – viên mãn Trì Giới Ba La Mật

3- Phát Quang Địa – viên mãn Tinh Tấn Ba La Mật

4- Diệm Huệ Địa – viên mãn Nhẫn Nhục Ba La Mật

5- Nan Thắng Địa – viên mãn Thiền Định Ba La Mật

6- Hiện Tiền Địa – viên mãn Bát Nhã Ba La Mật

7- Viễn Hành Địa – viên mãn Phương Tiện Ba La Mật

8- Bất Động Địa – viên mãn Nguyện Ba La Mật

9- Thiện Huệ Địa – viên mãn Lực Ba La Mật

10- Pháp Vân Địa – viên mãn Trí Ba La Mật

11- Đẳng Giác Địa (tức là Nhất Sanh Bổ Xứ Bồ Tát - còn gọi là Phổ Hiền Quang Minh Địa)

12- Diệu Giác Địa (tức là Phật - còn gọi là Tỳ Lô Giá Na Phổ Quang Minh Địa)


Bồ Tát từ bậc Hoan Hỷ Địa lên đến bậc Nan Thắng Địa về Phước Báo và Hạnh Nguyện độ sanh thì hơn bậc Duyên Giác và A La Hán nhưng về Trí Huệ thì chưa bằng.

Bậc Bồ Tát Hiện Tiền Địa đã hết Phiền Não Chướng và Trí Huệ thì đồng với bậc Duyên Giác và A La Hán nhưng Phước Báo và Hạnh Nguyện độ sanh thì hơn bậc Duyên Giác và A La Hán.

Bậc Bồ Tát từ Viễn Hành Địa trở lên thì đã hết Phiền Não Chướng mà chỉ còn Sở Tri Chướng, về Phước Báo và Trí Huệ đều hơn bậc Duyên Giác và A La Hán.

Các bậc Bồ Tát trong Thập Địa thì đều dùng trí huệ phá từng phần của Sở Tri Chướng.​

 

[Kts Hoàng Trà]

Bồ-tát cũng tuỳ thuộc vào địa vị tu tập ngộ giải sâu cạn mà có thể phân ra nhiều chủng loại khác nhau. Theo kinh Bồ-tát Địa trì, phẩm Công đức Bồ-tát thì Bồ-tát cũng tuỳ thuộc vào địa vị tu tập ngộ giải sâu cạn mà có thể phân ra nhiều tầng bậc khác nhau.

Theo kinh Bồ-tát Địa trì 8, phẩm Công đức Bồ-tát thì, được Bồ-tát phân ra làm mười:

- Chủng tánh (gotra-stha), ở đây, vị nào chưa được tâm thanh tịnh thì, gọi là Chủng tánh.

- Nhập (avatīrṇa), ở đây, vị nào đã phát tâm tu học thì, những vị đó thuộc vào loại Nhập.

- Vị tịnh (a-śuddhāśaya), ở đây vị nào đã nhập rồi nhưng chưa thông đạt được tâm địa thanh tịnh thì, gọi là chưa trong sạch (vị tịnh).

- Tịnh (śuddhāśaya), ở đây, vị nào đã nhập vào được tâm địa thanh tịnh thì, gọi là thanh tịnh.

- Vị thục (a-paripakva), ở đây, vị nào đã được tâm địa thanh tịnh, nhưng chưa nhập vào được địa cứu cánh thì, gọi là chưa chín mùi (vị thục).

- Thục (paripakva), ở đây, vị nào đã nhập vào địa cứu cánh thì, vị đó được gọi là chín mùi (thục).

- Vị định (a-niyati-patita), ở đây, vị nào đã nhập được vào địa cứu cánh rồi, nhưng chưa nhập vào địa của định thì, vị ấy chưa được gọi là chưa đạt định (vị định).

- Định (niyati-patita), ở đây, vị nào đã vào được địa của định thì, vị đó được gọi là đạt định.

- Nhất sinh (eka-jāti-pratibaddha), ở đây, vị Bồ-tát chỉ qua một lần sanh này tức sẽ lên Diệu giác quả vị Phật. Cho nên những vị Đẳng giác Bồ-tát đều được gọi là Nhất sanh bổ xứ cả, vì các vị Đẳng giác Bồ-tát hoặc vô minh chưa hết vẫn còn một phen biến dịch sinh tử.

- Tối hậu thân (carama-bhavika, hay antima-deha), ở đây, chỉ cho thân sau cùng trong sinh tử của hàng Bồ-tát Đẳng giác. Như vậy chúng ta thấy ở đây có sự liên hệ nhau giữa Nhất sinh và thân tối hậu cùng có một nghĩa như nhau về mặt thời gian.​

 

[Kts Hoàng Trà]

Bồ-tát còn được phân chia như sau:​

Bồ-tát tại gia và xuất gia

Bồ-tát thối chuyển và bất thối chuyển

Bồ-tát sinh thân và pháp thân

Bồ-tát nhục thân sinh tử và sinh thân pháp tánh

Bồ-tát đốn ngộ và tiệm ngộ

Bồ-tát đã pháp tâm lâu (đại lực) và mới phát tâm

Bồ-tát trí tăng và bi tăng ...v...v…

 

[Kts Hoàng Trà]

Bồ-tát là từ gọi tắt của Bồ-đề Tát-đoả, phiên âm từ Bodhi-sattva tiếng Phạn (sanskrite), còn gọi là Bồ-đề Tát-đa,… là chỉ cho những bậc cầu đạo, cầu đại giác, bậc có tâm lớn cầu đạo. Bodhi (bồ-đề), có nghĩa là giác (giác ngộ), là trí (trí tuệ), là đạo. Sattva (tát-đoả), có nghĩa là chỉ cho chúng sanh, hữu tình.

Vậy nguyên ngữ Bodhi-sattva có nghĩa là giác ngộ chúng sanh, hữu tình, tức là Bồ-tát trong hiện tại, trên dùng trí cầu Bồ-đề vô thượng; dưới dùng bi hoá độ chúng sanh, hữu tình, tu tập thực hành các ba-la-mật, lợi mình, lợi người hai hành viên mãn; trong tương lai, các ngài sẽ thành tựu quả vị Phật.

Bồ-tát cùng Thanh văn và Duyên giác gọi chung là ba thừa.

Bồ-tát là cõi thứ chín trong mười cõi: Địa ngục, Ngạ quỷ, Súc sanh, Tu-la, Nhơn gian, Thiên thượng, Thinh văn, Duyên giác, Bồ-tát, Phật giới

Đối với các hàng Thanh văn, Duyên giác mà các ngài cầu Bồ-đề thì các ngài cũng được gọi là Bồ-tát;

Đặc biệt các vị đại thừa tu hành chỉ cầu vô thượng Bồ-đề thời gọi là ma-ha Tát-đoả, phiên âm của maha-sattva tiếng Phạn, hay còn gọi là Ma-ha Tát, Bồ-tát Ma-ha Tát, Bồ-đề Tát-đoả Ma-ha Tát-đoả hay là Ma-ha Bồ-đề Chất-đế Tát-đoả …​